CENUP-İ GARBİ KAFKAS HÜKÜMETİ
KARAPAPAK YURDU
KARAPAPAK YURDU
AĞBABA(AMASIYA)BÖLGESİ
AĞBABA(AMASIYA)BÖLGESİ:
AĞBABA 1877 yılı Rusların işgalinden önce osmanlı iparatorluğuna bağlı kars ilinin bir sancağıydı. Rus işgaliyle kars oblastı(ili)na bağlı olarak KARS,ZARUŞAT,ŞUREGEL,SOĞANLI,AĞBABA olarak Beş kazadan birtanesiydi.1917 devrimi ile birlikte Ruslar eski sınırına çekilirken ağbaba bölgesi bir süre kars ilebirlikte ermeni işğali altında kaldı.Kazım Karabekir Paşa komutasındaki ordu kars ve kazalarını ermeni işgalinden kurtarmış oldu.Ağbaba 16 mart 1921 MOSKOVA antlaşmasıyla gümrüye yakınlığından dolayı gümrüye bağlı olarak Ermenistana bırakıldı.
Yöre halkı(Karapapak Türkleri) Ermenistan yönetiminde kalmak istemediğinden büyük bir kısmı kars ve ilçelerinden boşalan köy ve kasabalara yerleştirilmiştir.
AĞBABA BÖLGESİNİN ÇOĞRAFİ YAPISI:
Ağbaba yüksek engebeli bir arazi yapısına sahip olup, kışları çok soğuk karasal bir iklim gösterir.bölgede batı bölümünü oluşturan dağlar ziyarat dağı,göğdağ,ağbaba dağı ve kuzey sınırında karahaç dağıdır.bu dağlardan akan çay ve derelerden beslenen ARPAGÖLÜ ağbabanın en önemli gölüdür.bu gölün ayağı olan Arpaçay nehri aras nehrinin kolunu oluşturur.. Karahançayı,çivinli çayı,seldağılan çayı,kızılkilise çayı ve möküz çayı önemli akarsularındandır.AĞBABAYA bağlı 36 köy mevcuttur
AĞBABA KÖYLERİ VE NÜFUSU(1906 sayımı):
AMASYA:502-BAHÇALI:277-BALIKLI:347-B.TEPEKÖY:278-CEBECİ:380-ÇAKMAK:360-DALAVER:510-DÜZKEND:636-ELLEROYUĞU:286-GÖLLÜ:278-BEZİRGAN:285-GÜLLÜBULAK:1009-GÜLLÜCE:312-HANÇARLI:290-HOZUKENT:372-İBİŞ:446-İLANLI:301-KARABULAK:295-KARAÇANTA:665-KARAMAMET:603-KARANAMAZ:507-KIZILDAŞ:547-KIZILKİLİSE:230-K.TEPEKÖY:140-MAĞARACIK:480-MUMUHAN:144-MUSLUHLU:253-ÖKSÜZ:138-ÖRDEKLİ:330-SEYİTOĞLAN:418-SINIH:164-SÖĞÜTLÜ:80-SULTANABAD:262-ŞİŞTEPE:151-DAŞKÖPRÜ:396-TAZEKEND:38.
Ağbaba'lı Aşık PAŞA GÖYDAĞLI'dan bir alıntı
1-Men de tetirgin,sen de tedirgin,
Derdini derdime cala,ağlama
Ağlamakla derdin sağalan değil,
Mende senin emin,bala ağlama.
2-Atana-babana oxşa,bir er ol
Bilirem görmüsen her sitemi bol.
Derdini derdime cala,ağlama
Ağlamakla derdin sağalan değil,
Mende senin emin,bala ağlama.
2-Atana-babana oxşa,bir er ol
Bilirem görmüsen her sitemi bol.
3-Göydağlının sinesi de dağıldı.
Ağbabaya giden yollar bağlıdı,
Ağadığın itmiş yurdun nağlıdı.
Sabırlı ol,derde bacar, ağlama.
Ağbaba (düzkentli) aşık Haydarın bir şiiri
AĞLADI;
1-Gözeller gözeli,ay gözel veten
Senden ayrı düşdü,eller ağladı
Dağıldı ellerin,söndü ocağın,
Sındı gol ganadın,eller ağladı
2-Yiğitler dayandı sağın,solunda
Erenler şehid oldu senin yolunda.
Evladın can verdi ana kolunda.
Akıttın göz yaşı,seller ağladı.
3-O,gözel ellerin virana galdı ,
Felek arş-aladan dert keder saldı.
Sinende dahilerin izleri kaldı.
Oynadı ruhlar,diller ağladı,
4-Abülfet vatana anacan dedi
Nadana karşı, kana-kan dedi.
Arşdan seda geldi,hele dayan dedi.
Dane düştü saçına,teller ağladı
AĞBABA BÖLGESİ KÖYLERİ
Köylerin asıl resmi adları1918-ci yıldan sonra bu köylerin isimleri
Amasiya /GÜNCEL AD
Baytar,Balıxlı,Baxçalı,Bozqala,Qarabulaq
Qaranamaz,Qaraçanta,Qızıldaş,Qızılkilise,Qonçalı
Quzukend,Daşkörpü,Düzkend,Elleroyuğu,İbiş,İlanlı
Göllü,Güllübulaq,Güllüce
Amasiya r-nu1991,Hovtun,1991 zorakert,1991 Jağik
1991 Ağvorik ,1991 Areqnadem, 1991 Zarishat
Amasiya /GÜNCEL AD
Baytar,Balıxlı,Baxçalı,Bozqala,Qarabulaq
Qaranamaz,Qaraçanta,Qızıldaş,Qızılkilise,Qonçalı
Quzukend,Daşkörpü,Düzkend,Elleroyuğu,İbiş,İlanlı
Göllü,Güllübulaq,Güllüce
Amasiya r-nu1991,Hovtun,1991 zorakert,1991 Jağik
1991 Ağvorik ,1991 Areqnadem, 1991 Zarishat
1995 Xozikend , 1991 Alvar, 1935 Ellər, 1991 Yerizak
1991 Aravet, 1991 Ardenis
Oxçoğlu,Öksüz,Ördekli,Seldağılan,Sınıx,Söyüdlü
Sultanabad, Tazekend,Tepeköy B. ,Tepeköy K.
Xançallı,Çaxmax,Çivinli,Şiştepe,Vaxçi,Darik
ÖRDEKLİ Kars vilayətinin Ağbaba bölgəsində Seldağıdan köy icması terkibinde, Ermenistan SSR Amasiya (Ağbaba) bölgesinde, Ağbaba merkezinden 15 km kuzey-batıda, Karapapak'ların yaşamış olduğu köy. Karapapak ahalisi 1886-cı yılda 253, 1905-ci yılda 330, 1914-cü yılda 531 kişi olub. 1918-ci yılda Ermeniler tarafından dağıtılmış bu köy sonradan harbe olmuştur.yerine Qoncalı köyü kurulmuştur. QONCALI(GONCALI) (1935-ci yıla kadar ÖRDEKLİ, QONÇALI, 1991-ci yıldan ZARİMAT,(ZARİSHAT) - Ermənistan SSR
1991 Aravet, 1991 Ardenis
Oxçoğlu,Öksüz,Ördekli,Seldağılan,Sınıx,Söyüdlü
Sultanabad, Tazekend,Tepeköy B. ,Tepeköy K.
Xançallı,Çaxmax,Çivinli,Şiştepe,Vaxçi,Darik
ÖRDEKLİ Kars vilayətinin Ağbaba bölgəsində Seldağıdan köy icması terkibinde, Ermenistan SSR Amasiya (Ağbaba) bölgesinde, Ağbaba merkezinden 15 km kuzey-batıda, Karapapak'ların yaşamış olduğu köy. Karapapak ahalisi 1886-cı yılda 253, 1905-ci yılda 330, 1914-cü yılda 531 kişi olub. 1918-ci yılda Ermeniler tarafından dağıtılmış bu köy sonradan harbe olmuştur.yerine Qoncalı köyü kurulmuştur. QONCALI(GONCALI) (1935-ci yıla kadar ÖRDEKLİ, QONÇALI, 1991-ci yıldan ZARİMAT,(ZARİSHAT) - Ermənistan SSR
Amasiya (Ağbaba) bölgesinin merkezindən 14 km kuzey-batıda karapapaklıların yaşamış olduğu köy. 1905-ci yılda 330, 1914-cü yılda 531 kişi karapapak ahalisi olub. 1918-1920-ci yıllarda karapapakları köyden Türkiyeye göç etmişler, Türkiyeden gelən ermeniler bu köye yerleşdirilmişdir. 1970-1980-ci yıllarda ermenilerin çoğunlukla Leninakana (Gümrü) göçmüş, teserrüfatda başka köylerden gelen Azerbaycanlılar çalışmışlar. Komşu İbiş köyü bu Sovxoza birleştirilmiştir. 1988-ci yında facialı olayları olduğu zamanda Azərbaycanlıların hepisi buradan kovulmuşlar.Şimdi 80-120 nüfuslu Ermenilerin yaşadığı bir köy olarak durmaktadır.
